Jak oszacować kryptowaluty w kontekście sprawozdawczości finansowej? Jak w ogóle biegły szacuje kryptowaluty i po co to robi? To pytanie nabiera coraz większego znaczenia w przedsiębiorstwach i wśród inwestorów, którzy traktują krypto jako aktywa o charakterze majątkowym.
Kryptowaluta, choć często postrzegana jako wirtualna waluta, w polskim prawie nie spełnia definicji waluty w rozumieniu tradycyjnym, co komplikuje jej ujęcie w bilansie. Zgodnie z ustawą o rachunkowości (UoR), droga do uwzględnienia kryptowalut prowadzi przez analizę ich istoty - czy są to prawa majątkowe, wartości niematerialne i prawne, czy może aktywa przeznaczone do sprzedaży w toku prowadzonej działalności. To też definiuje sposób, w jaki potencjalnie komornik, bądź Urząd Skarbowy dokonuje ich sprzedaży w trybie licytacji. W niniejszym artykule, o charakterze informacyjnym i edukacyjnym, przyjrzymy się, jak zakwalifikować kryptowaluty, jak wycenić te wirtualne aktywa oraz jakie standardy rachunkowe - krajowe i międzynarodowe - regulują te kwestie.
Kryptowaluta jest zasobem majątkowym, powstałym w wyniku przeszłych zdarzeń, możliwym do zidentyfikowania i kontrolowanym przez jednostkę. Definicja ta, zaczerpnięta z ustawy o rachunkowości, pozwala na uznanie kryptoaktywów za aktywa. Jednak kluczowe jest zadając sobie jedno kluczowe pytanie: w jakim celu jednostka nabyła kryptowalutę? Jeśli celem osiągnięcia korzyści ekonomicznych jest handel w ramach prowadzonej działalności, kryptowaluty mogą być zakwalifikowane jako aktywa przeznaczone do sprzedaży w toku prowadzonej działalności. W przeciwnym razie, gdy przedsiębiorstwo traktuje je jako długoterminową inwestycję, bardziej odpowiednia będzie klasyfikacja jako wartości niematerialne i prawne. Ustawa o rachunkowości nie zawiera bezpośredniej definicji kryptowaluty, ale w art. 3 ust. 1 pkt 12 mówi o krypto, jak o aktywach i kontrolowanych zasobach o wiarygodnie określonej wartości. Zatem, aby przeprowadzić analizę dokonanych kryptozakupów musimy to indywidualnie dla każdej transakcji, biorąc pod uwagę kontekst biznesowy. Nawet kwestie techniczne wchodzą tutaj w grę. Przykładowo portfel krypto w wersji materialnej będzie podlegać przepisom o egzekucji z ruchomości, natomiast środki znajdujące się na giełdzie - będą traktowane jako wierzytelność, bądź inne prawa majątkowe (910 kpc).
W sprawozdaniu finansowym kryptowaluty w sprawozdawczości finansowej wymagają odpowiedniego ujęcia i wyceny. Pierwsze ujęcie następuje według ceny nabycia, czyli kwoty zapłaconej w walucie fiducjarnej lub wartości godziwej innych aktywów przekazanych w zamian. Kolejna wycena zależy od przyjętej klasyfikacji. Jeśli zakwalifikować kryptowaluty jako wartości niematerialne, stosuje się model kosztu historycznego pomniejszonego o umorzenie i odpisy aktualizujące - choć w praktyce kryptowaluty nie podlegają amortyzacji, bo nie mają określonego okresu użytkowania. W przypadku aktywów przeznaczonych do sprzedaży w toku prowadzonej działalności, wycena na dzień bilansowy odbywa się według niższej z dwóch wartości: kosztu nabycia lub wartości rynkowej. Tu właśnie pojawia się wyzwanie - zmienność cen na giełdach kryptowalut wymaga bieżącego monitorowania. Wirtualne aktywa w sprawozdaniu finansowym muszą być zatem prezentowane w sposób transparentny, z odpowiednim ujawnieniem w informacji dodatkowej.
Na gruncie międzynarodowym, MSSF (Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej) nie regulują bezpośrednio kryptoaktywów, ale IASB w 2019 roku wydał interpretację, zgodnie z którą kryptoaktywa są aktywami niematerialnymi w rozumieniu MSR. Oznacza to, że kryptowaluta w bilansie według MSSF jest ujmowana w kategorii wartości niematerialnych, z wyceną według kosztu lub modelu przeszacowania (jeśli istnieje aktywny rynek). W Polsce jednostki stosujące MSSF - głównie notowane na giełdzie - muszą uwzględnić te wytyczne. Z kolei dla podmiotów stosujących UoR, Krajowy Standard Rachunkowy nie wprowadza odrębnych regulacji, co prowadzi do analogii z prawami majątkowymi. Niektórzy w zjawiskach takich jak blockchain widzą tylko niepotrzebny problem, podczas gdy inni dostrzegają w nim szansę na innowacyjne rozliczenia. Niemniej inne przepisy prawa obowiązującego w Polsce - takie jak ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych - wskazują na konieczność odrębnego traktowania kryptoaktywów w celach podatkowych.
Aspekty prawne obrotu kryptowalutami w Polsce reguluje kilka aktów. Ustawa o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu nakłada obowiązki na giełdy kryptowalut i kantory w zakresie identyfikacji klientów i raportowania transakcji. Część reguluje kwestie prowadzenia i przechowywania ksiąg rachunkowych czy badania sprawozdań finansowych. Przedsiębiorstwo, które chce przechowywać kryptoaktywa w bilansie, musi zapewnić odpowiednią dokumentację nabycia - faktury, potwierdzenia transakcji blockchain, wyciągi z portfeli. W takim wypadku dobry doradca reguły zleci dla spółki dodatkowe prowadzenie harmonogramu transakcji, co ułatwia zarówno ujęcie księgowe, jak i rozliczenia podatkowe. Wycena kryptowaluty zgodnie z prawem wymaga wiarygodnych źródeł danych - np. średnich kursów z renomowanych giełd lub kantorów, takich jak Cashify.eu.
Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT) traktuje przychód z odpłatnego zbycia kryptowalut jako przychód z praw majątkowych. Kosztem uzyskania przychodu jest udokumentowana cena nabycia. Dlatego tak ważne jest, by już na etapie zakupu korzystać z platform zapewniających pełne potwierdzenia transakcji. Kantor kryptowalut Cashify.eu oferuje nie tylko bezpieczeństwo, ale też przejrzyste raporty transakcyjne, które mogą być wykorzystane w celach księgowych i podatkowych. Dla przedsiębiorców prowadzących obrót kryptowalutami regularnie, takie narzędzia znacząco ułatwiają proces sprawozdawczości. Sprawdź aktualne kursy w Cashify - to nie tylko sposób na wymianę, ale też na uzyskanie wiarygodnych danych do wyceny bilansowej.
Lepiej wycenić zgodnie z MSR czy UoR? To zależy od stosowanego standardu. W praktyce wielu księgowych stosuje podejście hybrydowe: pierwsze ujęcie według kosztu, a na dzień bilansowy - według wartości rynkowej, jeśli aktywa są przeznaczone do sprzedaży. Kryptoaktywa są aktywami niematerialnymi, ale nie zawsze podlegają testom na utratę wartości w ten sam sposób co oprogramowanie. Blockchain, jako technologia stojąca za kryptowalutami, nie jest ujmowany w bilansie - to jedynie mechanizm potwierdzający własność. Dlatego kryptowaluty czy blockchain widzą różnie: dla jednych to aktywo, dla innych - technologia. Kluczowe jest, by jednostka określiła politykę rachunkowości dotyczącą kryptoaktywów i stosowała ją konsekwentnie.
Cyfrowe aktywa stają się coraz powszechniejsze w bilansach polskich firm, szczególnie tych działających w sektorze technologicznym lub fintech. W 2023 roku Urząd Skarbowy wydał interpretacje indywidualne, w których potwierdził, że kryptowaluta jest walutą wirtualną, ale nie prawnym środkiem płatniczym - co wyklucza jej klasyfikację jako środki pieniężne. Zamiast tego, kryptowaluty w formie wartości niematerialnych są najczęściej wybieraną kategorią. Jeśli jednostka nabyła kryptowaluty w celu osiągnięcia korzyści z wahań kursowych, może je zakwalifikować jako instrumenty finansowe - ale tylko jeśli spełniają definicję pochodnych, co w praktyce rzadko ma miejsce.
Badania sprawozdań finansowych z udziałem kryptoaktywów wymagają szczególnej uwagi biegłego rewidenta. Musi on zweryfikować nie tylko istnienie aktywów (poprzez dostęp do portfeli lub potwierdzenia z giełd), ale też poprawność wyceny i klasyfikacji. W informacji dodatkowej należy ujawnić: rodzaj kryptoaktywów, ich ilość, cenę nabycia, wartość bilansową, a także ryzyko związane ze zmiennością. Część przedsiębiorstw decyduje się na przechowywanie kryptowalut w portfelach zimnych (offline), co zwiększa bezpieczeństwo, ale komplikuje bieżącą wycenę. Tu ponownie platformy takie jak Cashify.eu mogą służyć jako most - umożliwiając szybką wymianę na walutę fiducjarna w razie potrzeby realizacji zysków lub pokrycia strat.
Podsumowując, oszacowanie kryptowalut wymaga wieloaspektowej analizy: od klasyfikacji (wartości niematerialne, aktywa obrotowe), przez wycenę (koszt historyczny lub rynkowy), po ujawnienie w sprawozdaniu finansowym. Kluczowe jest stosowanie się do UoR, MSSF (jeśli obowiązuje) oraz przepisów prawa podatkowego. Bezpieczeństwo transakcji i wiarygodna dokumentacja to podstawa - tu z pomocą przychodzą sprawdzone kantory jak Cashify.eu. Artykuł ma wyłącznie charakter informacyjny i edukacyjny, nie stanowi porady inwestycyjnej ani księgowej. Każda jednostka powinna skonsultować się z ekspertem rachunkowym lub doradcą podatkowym przed ujęciem kryptoaktywów w swoich księgach.
.svg)
.webp){kind=logo}
