NEAR Protocol to otwarty, warstwa-pierwsza blockchain zaprojektowany tak, aby łączyć wysoką przepustowość, niskie opóźnienia i prostotę obsługi z mechanizmami pozwalającymi programistom i użytkownikom korzystać z sieci w możliwym doświadczeniu Web2.
Sieć wystartowała w 2020 roku, a od tego czasu ewoluowała w kierunku architektury opartej o sharding Nightshade, szybkie potwierdzanie bloków i model kont z czytelnymi identyfikatorami oraz kluczami dostępu o zróżnicowanych uprawnieniach. Dzięki temu NEAR celuje w scenariusze od konsumenckich aplikacji po złożone systemy wielołańcuchowe.
NEAR skaluje się horyzontalnie poprzez Nightshade - rodzinę mechanizmów shardingu, w której każda wysokość łańcucha jest logicznie jednym blokiem, ale jego treść powstaje z równolegle przetwarzanych „chunków” pochodzących z wielu shardów. W 2024 roku sieć wdrożyła Nightshade 2.0, przechodząc na tzw. stateless validation. Walidator nie musi utrzymywać pełnego stanu shardu lokalnie - weryfikuje przejścia stanu na podstawie dostarczanego przez sieć „state witness”. Ogranicza to wymagania sprzętowe normalnych węzłów, zwiększa decentralizację i otwiera przestrzeń do dalszego zwiększania liczby shardów oraz optymalizacji przepustowości. W praktyce oznacza to, że NEAR może zwiększać pojemność bez wymuszania kosztownego sprzętu u większości uczestników konsensusu.
Sercem szybkiego potwierdzania transakcji jest kombinacja Nightshade z mechanizmem Doomslug. Doomslug wprowadza „praktyczną finalność” po pojedynczej rundzie komunikacji - blok uznaje się za nieodwracalny, chyba że doszło do karanego złośliwego zachowania węzłów. W 2025 roku NEAR ogłosił skrócenie czasu produkcji bloków do około 600 ms oraz finalność około 1,2 s. Takie wartości zmniejszają ryzyko reorganizacji do poziomu adekwatnego dla zastosowań czasu rzeczywistego i wyznaczają ambicje, by łańcuch reagował w tempie porównywalnym z systemami centralnymi.
Zamiast wyłącznie „surowych” adresów heksadecymalnych NEAR oferuje konta o czytelnych identyfikatorach, na przykład „alice.near”, ale także tzw. konta implicit powiązane bezpośrednio z kluczem. Konto może przechowywać kontrakt i mieć wiele kluczy dostępu, w tym pełnego dostępu oraz funkcji wywołania. Te drugie ograniczają uprawnienia do wskazanego kontraktu i opcjonalnie do listy metod oraz budżetu gazu. Pozwala to aplikacjom podpisywać w imieniu użytkownika określone wywołania bez narażania środków, ułatwia rotację kluczy i wdrażanie wzorców takich jak lekka autoryzacja czy „gładki” onboarding bez przerywania interakcji wyskakującymi oknami podpisu.
Transakcje w NEAR składają się z deterministycznie wycenianych akcji i są przetwarzane w modelu „transakcje → receipt”. Komunikacja między kontraktami jest z natury asynchroniczna - wywołanie do innego kontraktu tworzy receipt, a odpowiedź wraca poprzez kolejny receipt, co wymaga programowania z myślą o powrotach i idempotencji. W zamian otrzymuje się wysoką przepustowość między shardami i możliwość kompozycji złożonych przepływów bez globalnych blokad. Taki model jest bliższy rozproszonym systemom przetwarzania komunikatów niż lokalnym, synchronicznym wywołaniom znanym z części ekosystemów EVM.
Gaz na NEAR ma stałe koszty akcji w jednostkach obliczeniowych, a cena gazu adaptuje się per blok. Cechą rozpoznawczą jest sposób dystrybucji opłat - 70% jest trwale spalane, natomiast 30% wraca do konta kontraktu, który wykonał pracę. To bezpośrednio nagradza autorów użytecznych protokołów i może tworzyć strumienie przychodów wprost z aktywności użytkowników. Wysoki wolumen użycia zwiększa spalanie, co przy stałej lub obniżonej emisji wpływa na presję podażową. W 2025 roku pojawiła się propozycja redukcji inflacji bazowej z 5% do 2,5% rocznie, co - przy rosnącym spalaniu - dodatkowo wzmacnia długoterminową przewidywalność podaży. Mechanizm storage staking wymaga z kolei „zastawienia” NEAR na pokrycie zajętego stanu, dzięki czemu globalny stan nie rośnie bez kosztu i pozostaje zrównoważony ekonomicznie.
Aby nowym użytkownikom nie kazać na starcie kupować tokena gazowego, NEAR wprowadził meta-transakcje zgodnie z NEP-366. Użytkownik podpisuje intencję akcji offline, a relayer wnosi opłatę i publikuje transakcję w sieci. W połączeniu z kluczami funkcji wywołania i czytelnymi identyfikatorami kont daje to możliwość budowy aplikacji, które wyglądają i działają jak typowe serwisy internetowe - logowanie przez e-mail czy komunikator i brak zaskakujących promptów z portfela w trakcie gry, czatu czy zakupów.
Warstwa kontraktowa posługuje się standardami NEP, w tym NEP-141 dla tokenów fungible oraz NEP-171 dla NFT. Standardy opisują zarówno metody rdzeniowe, jak i zdarzenia oraz rozszerzenia kompatybilności, co upraszcza interoperacyjność portfeli, giełd i rynków oraz wdrażanie wzorca „transfer i wywołanie” w jednym przebiegu.
Kontrakty na NEAR uruchamiane są w WebAssembly, a oficjalne SDK dostępne są dla Rust oraz JavaScript. Rust zapewnia bezpieczeństwo typów i dojrzałe narzędzia testowe, podczas gdy JavaScript obniża barierę wejścia dla front-endowców i pozwala pisać logikę on-chain w języku dobrze znanym w aplikacjach webowych. Deweloperzy korzystają również z near-api narzędzi klienckich i środowiska szybkich startów, co skraca czas od szkicu do wdrożenia.
Klasyczną drogę łączenia ekosystemów realizuje Rainbow Bridge między NEAR, Ethereum i warstwą Aurora. Rainbow to most w oparciu o klienty lekkie i weryfikację kryptograficzną, zorientowany na bezpieczne przenoszenie aktywów i komunikatów bez zaufanych opiekunów. Aurora działa jako wirtualny łańcuch EVM zaimplementowany w kontrakcie NEAR i umożliwia wdrażanie aplikacji Solidity z narzędziami znanymi z ekosystemu Ethereum, przy zachowaniu właściwości wydajnościowych warstwy bazowej. Te komponenty pozwalają dobrać kompromis między kompatybilnością, a natywną semantyką NEAR.
W ostatnich latach NEAR rozszerzył ambicje o tzw. chain abstraction - ideę, w której użytkownik ma jedno konto i jeden portfel doświadczeń, a aplikacja pod spodem kieruje transakcje tam, gdzie jest to potrzebne. To podejście obejmuje warstwę front-endową BOS, abstrakcję back-endów, płynności i danych oraz mechanizmy podpisywania transakcji na innych łańcuchach bez budowania klasycznych mostów.
Kluczowym budulcem chain abstraction są Chain Signatures - zdecentralizowany mechanizm MPC, który pozwala kontom NEAR podpisywać transakcje dla innych protokołów, w tym Bitcoin, Solana, sieci Cosmos czy EVM. Podpis jest wynikiem współpracy wielu węzłów i nie ujawnia klucza żadnemu pojedynczemu podmiotowi, a całość jest sterowana wywołaniami kontraktu na NEAR. Dzięki temu aplikacje mogą programowo uruchamiać akcje na zewnętrznych łańcuchach, zachowując jednolity model kont i uprawnień w NEAR.
Na tym fundamencie NEAR rozwija Shade Agents - agenci działający w TEE i weryfikowane on-chain, które potrafią autonomicznie podejmować decyzje i wykonywać transakcje międzyłańcuchowe. Wspierają je tzw. intents - transakcje opisujące zamierzony efekt, które mogą być rozwiązywane przez zdecentralizowanych „solverów”. Taki model łączy weryfikowalność łańcucha z elastycznością usług pozałańcuchowych i jest projektowany z myślą o automatyzacji finansów oraz integracji z modelami AI.
Warstwa doświadczenia użytkownika jest dla NEAR równie istotna jak mechanika protokołu. Blockchain Operating System - BOS - to środowisko komponentów i aplikacji możliwych do osadzenia w dowolnej witrynie i interoperacyjnych z wieloma łańcuchami. W połączeniu z meta-transakcjami, czytelnymi kontami i kluczami o ograniczonych uprawnieniach pozwala to budować interfejsy bez „tarcia”, które nie wymagają od użytkownika znajomości szczegółów podpisów, gazu i łańcuchów docelowych.
Zabezpieczenie sieci opiera się na proof-of-stake z progowym doborem walidatorów i mechanizmami slashing za wykroczenia. Uczestnicy mogą delegować NEAR do pul walidatorskich i otrzymywać nagrody zależne od efektywności węzła i sumy stakowanych środków. Po stronie finalności Doomslug zapewnia praktyczną nieodwracalność po jednej rundzie, a dalsze warstwy finalizacji bazują na komponentach BFT. Taki układ minimalizuje czas oczekiwania użytkownika przy zachowaniu właściwości bezpieczeństwa koniecznych dla sieci publicznej.
NEAR łączy trzy rzadko spotykane cechy. Po pierwsze, skaluje się „od środka” - sharding Nightshade 2.0 z walidacją bezstanową upraszcza wymagania węzłów i umożliwia zwiększanie liczby shardów bez centralizacji. Po drugie, traktuje użyteczność jako element projektu protokołu - model kont z kluczami o uprawnieniach i meta-transakcje zmniejszają frikcję po stronie użytkownika i dewelopera. Po trzecie, rozszerza interoperacyjność poza klasyczne mosty - chain abstraction z Chain Signatures i intents otwiera drogę do programowania zasobów w wielu sieciach z jednego konta. Ten zestaw założeń tłumaczy, dlaczego w 2025 roku sieć mogła ogłosić jednocześnie skrócenie bloków do setek milisekund i rozwój „agentowych” schematów wykonania, pozostając przy tym otwartą, publiczną warstwą bazową.
NEAR pełni rolę jednostki obrachunkowej dla obliczeń i przechowywania, jest wykorzystywany do stakingu i stanowi materiał na opłaty transakcyjne. Spalanie opłat zmniejsza podaż w miarę użycia, a część opłat trafiająca do kont kontraktów tworzy natywny strumień przychodów dla twórców protokołów. Historia dystrybucji i ekonomika tokena opisana jest w dokumentach fundacji, a bieżące propozycje dotyczące parametrów emisji - takich jak redukcja inflacji - są publicznie konsultowane i komunikowane. W praktyce oznacza to, że długoterminowe własności podaży i popytu są kształtowane zarówno ruchem w sieci, jak i polityką emisji utrzymywaną przez społeczność i podmioty rozwijające protokół.
Wyobraź sobie, że aplikacja konsumencka rezerwuje bilet w trakcie transmisji na żywo. Użytkownik loguje się prostym kontem „imię.near” i nie posiada żadnych tokenów. Interfejs ładuje się w komponencie BOS, a gdy użytkownik klika „kup”, aplikacja tworzy meta-transakcję z podpisem użytkownika i wysyła ją do relayera. Kontrakt sprzedawcy uruchamia serię asynchronicznych wywołań - część w tym samym shardzie, część w innym - a Doomslug zamyka blok w ok. 600 ms. W tym samym momencie solver odczytuje intent do zamiany stablecoina na innym łańcuchu, wykorzystuje Chain Signatures, by podpisać zlecenie na giełdzie EVM, i finalizuje finansowanie zakupu. W tle spaleniu ulega 70% opłaty, 30% trafia jako przychód do kontraktu sprzedawcy, a konto aplikacji utrzymuje stan dzięki storage staking. Całość kończy się po około sekundzie z uaktualnionym, globalnym stanem - bez wymuszania na użytkowniku znajomości mostów, portfeli wielu sieci czy modeli finalności.
.svg)
.webp){kind=logo}
.png)
